Het Verenigd Koninkrijk introduceert eind 2024 een vernieuwde aanbestedingswet, gericht op meer eenvoud, openheid en maatschappelijke waarde. Met deze wet wil het Verenigd Koninkrijk de regels overzichtelijker maken en voegt het een nieuw middel toe om verantwoording af te dwingen: leveranciers die niet voldoen aan de kwaliteitseisen of slecht presteren, komen op een centrale zwarte lijst. Deze “blacklist” heeft als doel om niet alleen de prestaties te verbeteren, maar ook publieke middelen efficiënter en veiliger te besteden.

In Nederland werkt het op dit moment anders en vooral decentraler. Overheden kunnen leveranciers individueel uitsluiten, maar er is geen landelijke database of centraal systeem dat systematisch de prestaties en betrouwbaarheid van leveranciers bijhoudt. Dit biedt ruimte voor risico’s, want een leverancier die bij een gemeente slecht presteerde, kan zich zonder probleem inschrijven bij een andere overheidsinstantie. Een centraal systeem zoals het Verenigd Koninkrijk ontwikkelt, zou dit aanzienlijk kunnen verbeteren.

Wat kan Nederland leren van deze Britse aanpak? Allereerst zou zo’n centrale zwarte lijst het makkelijker maken om risicovolle leveranciers te herkennen en te vermijden. Dit verhoogt de kwaliteit van de inschrijvingen, verlaagt het risico op slecht presterende partijen, en maakt het eenvoudiger voor overheden om betrouwbare en integere leveranciers te selecteren. Ook kan een centraal systeem de kosten op lange termijn verlagen: door slechte leveranciers vroegtijdig uit te sluiten, worden herstelkosten en juridische conflicten voorkomen.

De Britse wet zet daarnaast ook sterk in op maatschappelijke waarde: bedrijven worden aangemoedigd om naast economische ook sociale waarde toe te voegen. In Nederland zien we al stappen richting duurzame en sociale aanbestedingen, maar het Britse model zet bedrijven nog sterker aan om maatschappelijke impact te tonen. Dit helpt overheden niet alleen om de beste deal te sluiten, maar ook om de partner te kiezen die echt iets toevoegt aan de maatschappij.

Een gecentraliseerde aanpak met aandacht voor prestaties, verantwoording en maatschappelijke waarde, zoals in het Verenigd Koninkrijk, zou Nederland kunnen helpen om de kwaliteit van aanbestedingen te verbeteren. Zo’n systeem kan innovatie aanjagen, risico’s verlagen en de publieke sector versterken met beter doordachte uitgaven. Met jaarlijks 73 miljard euro aan publieke aanbestedingen is het tijd voor Nederland om eens verder te kijken en het niveau van haar aanbestedingen te verhogen.